سازمان غذا و کشاورزی (فائو) در سال 1986 امنیت غذایی را به صورت دسترسی همه مردم در تمام اوقات به غذای کافی برای داشتن یک زندگی سالم تعریف کرد. امروزه یکی از بزرگترین دغدغه ها و نگرانی ها از لحاظ سیاست گذاران و برنامه ریزان، تامین نیازهای جامعه بوده تا سطح رفاه نسبی جامعه را افزایش دهند بدیهی است تامین نیازهای غذایی مردم با توجه به روند روز افزون رشد جمعیت جهان و تشدید فقر غذایی بویژه در کشورهای جهان سوم از ضروری ترین برنامه ها است که باید به آن پرداخته شود در غیر اینصورت جهان با چالش بحران مواد غذایی روبه رو خواهد شد. در تامین مواد غذایی علاوه بر کمیت باید کیفیت آن نیز مورد توجه قرار گیرد. مواد غذایی پروتئین دار در تغذیه انسان از اهمیت بالایی برخوردار است و صنعت مرغداری در این ارتباط جایگاه ویژه ای دارد زیرا از یک سو به لحاظ اقتصادی تولید آن بسیار مقرون به صرفه بوده و از سوی دیگر بالاترین میزان پروتئین را در بین انواع گوشت های مورد مصرف دارد.
آمار ارائه شده از سوی فائو نشان می دهد که به دلیل افزایش جمعیت جهان تقاضا برای گوشت مرغ نیز افزایش یافته و متوسط مصرف سرانه روند صعودی داشته است. کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نبوده و افزایش مصرف سرانه گوشت مرغ را تجربه کرده است. در حقیقت صنعت تولید گوشت طیور مانند پلی ارتباط بین عرضه و تقاضا برای پروتئین را حفظ کرده است.
تغذیه مهمترین امر در پرورش طیور بوده و حدود 60 تا 75 درصد هزینه تولید را شامل می شود بنابراین با توجه به اهمیت و ضرورت ان لازم است که دانش تغذیه و کاربرد روش های مدیریت تغذیه به عنوان یک مساله مهم وجدی مدنظر پرورش دهندگان جوجه گوشتی و تولید کنندگان خوراک قرار گیرد. امروزه تردید در مورد کارایی بهتر دان پلت نسبت به دان آردی وجود ندارد و پرورش دهندگان به خوبی آن را تجربه کرده و از مزایای آن بهره مند شده اند، بنابراین بایستی یک گام جلوتر نهاده و اهداف تولید در کارخانه های تولید خوراک را با منافع عمومی جامعه پیوند بزنیم.
اهداف تولید در کارخانه های خوراک
به طور معمول هدف تولید در کارخانه های تولید خوراک طیور این گونه تعریف می شود که خوراک تولیدی علاوه بر کیفیت مناسب، دارای قیمت منطقی بوده و بازگشت سرمایه تضمین شود. خوشبختانه دانش تغذیه این امکان را می دهد تا علاوه بر تامین اهداف فوق به اهداف مهمتری که همان سلامت جامعه و حفظ محیط زیست است نیز دست پیدا کنیم در واقع با بهره گیری از دانش تغذیه، میتوان ضمن کاهش هزینه های تولید و تامین سود بیشتر برای صاحبان سرمایه به سلامت جامعه و حفظ محیط زیست نیز کمک کنیم.
1- حفظ محیط زیست و کاهش قیمت تمام شده جیره ها
همان طور که مطرح شد اساس کار واحدهای تولید خوراک طیور بر سه اصل مهم استوار است که عبارتند از کیفیت خوراک، قیمت منطقی و بازگشت سرمایه اگرچه کیفیت خوراک تحت تاثیر کیفیت مواد خوراکی و نوع فرآوری قرار می گیرد اما حداقل به میزان 40 درصد تحت تاثیر فرمولاسیون صحیح جیره است، منظور از فرمولاسیون صحیح جیره یعنی تامین غلظت مطلوب مواد مغذی که حداکثر بهره وری را بدست دهد، فرمولاسیون صحیح جیره ها بدون دانش کافی از علم تغذیه و تنها با آگاهی از چگونگی کار با نرم افزار جیره نویسی محقق نمی شود برای مثال تعیین سطح انرژی جیره ها و سپس ایجاد تعادل بین مواد مغذی بر مبنای سطح انرژی جیره که اساس کار فرمولاسیون جیره ها است بدون آگاهی از دانش تغذیه غیر ممکن است. نقدی که بر عملکرد کارخانه های تولید خوراک طیور وارد است استفاده از پروتئین خام به عنوان اساس کار فرمول نویسی است، معمولا جیره ها بر پایه پروتئین خام فرموله می شوند که اتخاذ چنین روشی نه تنها عاملی برای افزایش قیمت جیره ها است بلکه اتلاف نیتروژن جیره ها از طریق دفع مدفوعی آن را افزایش داده و نیتروژن دفعی می تواند آلودگی محیط زیست را سبب شود. چنین حالتی برای فسفر جیره ها نیز صدق می کند عدم استفاده از فسفر فیتاته و سطوح بالای کلسیم و فسفر جیره ها ورود این ماده معدنی به خاک از طریق دفع مدفوعی آن در بستر را افزایش می دهد. بنابراین آلودگی زیست محیطی ناشی از عدم آگاهی نسبت به دانش روز تغذیه در فرمولاسیون جیره ها نه تنها سلامت انسان ها را به خطر می اندازد بلکه حاشیه سود کارخانه های خوراک را نیز کاهش می دهد.
2- بازگشت سرمایه و تقویت سیستم ایمنی طیور
بازگشت سرمایه در مواردی که به عنوان اهداف تولید در کارخانه های خوراک بیان شد شاید بیشترین دغدغه را برای صاحبان سرمایه فراهم کرده است اگر چه این حقیقت را که به طور کلی در دانش فنی پرورش دچار ضعف های فراوانی هستیم نمی توان کتمان کرد اما خوشبختانه دانش تغذیه به عنوان مهمترین عنصر در پرورش این امکان را می دهد تا با راهکارهای تغذیه ای مناسب مانند تقویت سیستم ایمنی پرنده ها بسیاری از ضعف های پرورش را پوشش دهیم در حقیقت روند حرکتی کارخانه های خوراک بایستی در جهت تقویت سیستم ایمنی پرندگان باشد، اما شاید این سوال مطرح شود که تغذیه چگونه سیستم ایمنی را تقویت می کند؟
طبق تعریف ایمنی یعنی توانایی حیوان برای محافظت از خود در مقابل بیماری و عفونت و ایمنی شناسی علم اختصاصی برای مطالعه سیستم ایمنی است. علم ایمنی شناسی به شدت پویا و در حال توسعه است طوری که هر روزه با موضوعات تازه ای در زمینه چگونگی کار سیستم ایمنی مواجه می شویم و این موجب شده تا کتابی که پنج سال پیش در مورد ایمنی شناسی نوشته شده امروزه ممکن است کاملا منسوخ باشد یا حتی مفاهیم پایه ای ایمنی شناسی دچار تغییرات زیادی شده باشد.
تعریف جدید از ایمنی شناسی متفاوت از تعریف قدیم آن است زیرا در تعریف قدیم تشخیص عامل بیماریزا و پاسخ های ایمنی ناشی از عفونت و بیماری، بیان کار سیستم ایمنی بود ولی بر اساس تعریف جدید عوامل استرس زا و پاسخ های فیزیولوژیکی پرنده اهمیت بیشتری پیدا می کنند زیرا پرورش طیور به طور ذاتی با عومل استرس زای زیادی مواجه است، هر گونه استرس موجب تحریک سیستم ایمنی شده و تولید پاسخ های فیزیولوژیکی را به همراه داشته، بنابراین هزینه بیش از حد تحریک سیستم ایمنی موجب تضعیف آن و بروز بیماری خواهد شد. شاید موثرترین راه برای تقویت سیستم ایمنی پرندگان در گام اول فرمولاسیون صحیح جیره ها است بویژه تعادل اسید آمینه ای جیره که تاثیر فراوانی در عملکرد پرنده خواهد داشت و در گام بعدی برنامه ریزی برای استفاده درست از افزودنی های غیر مغذی موجود در بازار به ترتیبی که سلامت سیستم ایمنی و دستگاه گوارش را تقویت کند زیرا با هر گونه تغییر در فلور میکروبی دستگاه گوارش، سیستم ایمنی پرنده تحت تاثیر قرار می گیرد. شاید ذکر این نکته ضروری به نظر برسد بدون فرمولاسیون صحیح جیره ها استفاده از افزودنی ها نتیجه مطلوب را نمی دهد و خود جیره عامل تنش در پرنده خواهد شد. به هر حال امروزه نقش تغذیه در سلامت سیستم ایمنی و تقویت آن بسیار برجسته شده و تنها با برداشتن گام های درست و اصولی است که عملکرد بهینه حاصل می شود و زمینه برای بازگشت سرمایه به کارخانه تولید خوراک فراهم می شود.
3- حفظ سلامت پرنده و سلامت جامعه
بدیهی است که سلامت مصرف کننده در گرو سلامت تولیداتی است که به مصرف می رساند گوشت مرغ یکی از تولیداتی است که مصرف سرانه آن برای هر خانوار ایرانی نسبت به میانگین مصرف سرانه این محصول در جهان نزدیک به دو برابر شده است بنابراین بایستی وسواس بیشتری نسبت به تولید سالم گوشت مرغ نشان داد تا سلامت جامعه به خطر نیافتد. خوشبختانه دانش تغذیه این امکان را در اختیار قرار می دهد که با توجه بیشتر به سیستم ایمنی پرنده مقاومت در برابر بیماری ها را در پرنده افزایش داده، تا روند افزایشی مصرف دارو و واکسن در کشور کاهش یابد. در حقیقیت با اولویت دادن به سلامت پرنده علاوه بر هموار نمودن مسیر برای موفقیت بیشتر مرغدار در امر پرورش و بازگشت سرمایه به کارخانه خوراک، مقاومت های آنتی بیوتیکی در نتیجه مصرف بی رویه دارو در صنعت مرغداری و عوارض باقیمانده های دارویی در سلامت انسان نیز کاهش یافته و سلامت عمومی جامعه تضمین می شود.
نتیجه گیری
اگر نسبت به مسئولیت خود در ارتباط با محصول تولیدی و نقشی را که می توانیم در سلامت عمومی جامعه و حفظ محیط زیست ایفا کنیم آگاهی کافی داشته باشیم طبیعتا کاری که انجام خواهیم داد در راستای تامین اهداف مذکور خواهد بود و دانش تغذیه طیور این توانایی را می دهد که منافع تولید در کارخانه خوراک را با منافع افراد جامعه، محیط زیست و همچنین افراد شاغل در صنعت مرغداری پیوند بزنیم و همه با هم در یک چرخه سالم تولید نفع ببریم.
بدون دیدگاه